Joriy son

Yuridik fanlar axborotnomasi 1-son 2025

Ushbu sonda keyingi mavzular yoritilgan

Maqolalar bilan tanishib chiqish
PDF yuklash
YANGI OʻZBEKISTONDA HUQUQIY MADANIYATNI SHAKLLANTIRISHNING ZAMONAVIY YONDASHUVLARI

Muxitdinova Firyuza Abdurashidovna

Toshkent davlat yuridik universiteti Davlat va huquq nazariyasi kafedrasi professori, yuridik fanlar doktori

Annotatsiya
Maqolada huquqiy madaniyatning nazariy-metodologik asoslari o‘rganilgan, uning taʼrifi va mazmuniga oid turli ilmiy yondashuvlar tahlil qilingan. Huquqiy madaniyatning turli konseptual modellarini taklif etgan gʻarb tadqiqotchilari, jumladan, L. Fridman, D. Nelken, R. Kottrell va boshqalar asarlari koʻrib chiqildi. Huquqiy madaniyat tushunchasini konseptualizatsiya qilish, uning tuzilishi, darajalari, ichki va tashqi omillariga alohida eʼtibor qaratildi. Huquqiy madaniyatni oʻrganishga yuridik, sotsiologik, madaniyatshunoslik va siyosatshunoslik jihatlarini qamrab oluvchi fanlararo yondashuv zarurligi asoslab berildi. Maqolada huquq-tartibotni shakllantirish, huquqiy ong va huquqni qoʻllash faoliyati samaradorligini oshirish uchun huquqiy madaniyatning ahamiyati ham ochib berildi. Yangi Oʻzbekistonda tizimli islohotlar sharoitida huquqiy madaniyatni rivojlantirish masalalariga alohida eʼtibor qaratilgan.
DAVLAT XIZMATI INSTITUTI: TUSHUNCHASI, MOHIYATI VA SHAKLLANISHI

Raximov Dilmurodjon Gʻulomjon oʻgʻli

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat boshqaruvi akademiyasi katta o‘qituvchisi, Jahon iqtisodiyoti va diplomatiya universiteti doktoranti, yuridik fanlar boʻyicha falsafa doktori (PhD)

Annotatsiya
Maqola davlat xizmati institutining kelib chiqishini, davlat xizmati tushunchasi va uning mohiyatini tahlil qilishni maqsad qilgan. Davlat xizmati institutining shakllanishi borasida bir qancha xorijlik mutaxassislarning tadqiqot ishlari oʻrganilgan. Meritokratik tamoyilga asoslangan professional soha sifatida davlat xizmati miloddan avvalgi 3-mingyillikda qadimgi Sharqda, asosan, qadimgi Misr va qadimgi Xitoyda shakllangan, degan xulosaga kelingan. Shu bilan birga, davlat xizmati ijtimoiy-huquqiy kategoriya sifatida XIX asrdan Buyuk Britaniyada qoʻllanila boshlaganligi qayd etilgan. Davlat xizmati institut sifatida Yevropada shakllangan boʻlsa-da, unga oid qarashlar, xususan, davlat amaldorlarini tanlashda eʼtibor qaratilishi lozim boʻlgan sifatlarga oid fikr-mulohazalar milliy-tarixiy manbalardan ham oʻrin olganligi taʼkidlangan.
QUROLLI KUCHLAR HARBIY XIZMATCHILARINI UY-JOY BILAN TAʼMINLASHNING DOLZARB MASALALARI: OʻZBEKISTON VA XALQARO TAJRIBA

Xoliqov Sarvar Mingishovich

Oʻzbekiston Respublikasi Jamoat xavfsizligi universiteti mustaqil izlanuvchisi, yuridik fanlar bo‘yicha falsafa doktori (PhD)

Annotatsiya
Ushbu maqolada qurolli kuchlar harbiy xizmatchilarini uy-joy bilan taʼminlashning dolzarb masalalariga doir rivojlanish tendensiyalari, mavjud muammolar va jarayonlarni rivojlantirish istiqbollari hamda bu yoʻnalishdagi chet el mamlakatlari tajribasi haqida soʻz boradi. Xususan, maqolada Oʻzbekiston Respublikasi harbiy xizmatchilarining uy-joy bilan taʼminlanishi, bu yoʻnalishdagi mavjud qonunchilik normalari tahlili, milliy va xorijiy olimlarning fikr-mulohazalari bayon etilgan. Tadqiqotda harbiy xizmatchilarni uy-joy bilan taʼminlash borasidagi davlat dasturlari, imtiyozli ipoteka kreditlash mexanizmlari, xizmat turar joylari bilan taʼminlash, turar joy ijarasi kompensatsiyasi, idoraviy turar joy fondidagi uylarni xususiylashtirish kabi ijtimoiy imtiyozlar tahlil qilingan. Muallif tomonidan quyidagi asosiy muammolar aniqlangan: navbatdan tashqari uy-joy olish huquqiga ega boʻlgan harbiy xizmatchilar toifasining qonunchilikda aniq belgilanmaganligi, turli hududlar oʻrtasidagi uy-joy maydoni hamda narxlaridagi tafovutlar, davlat tomonidan ajratiladigan moliyaviy resurslarning real ehtiyojlarga mos kelmasligi, ota-onalari bilan yashaydigan harbiy xizmatchilarning huquqiy maqomi masalasining mukammal hal etilmaganligi.
JAMOATCHILIK NAZORATINI TASHKILIY JIHATDAN RAQAMLASHTIRISH VA UNING OLDIDA TURGAN DOLZARB MUAMMOLAR

Usmonov Otabek Odilbek oʻgʻli

Toshkent davlat yuridik universiteti mustaqil izlanuvchisi, Raqobatni rivojlantirish va isteʼmolchilar huquqlarini himoya qilish qoʻmitasi raisining jamo’atchilik bilan aloqalar boʻyicha maslahatchisi

Annotatsiya
Mazkur maqolada jamoatchilik nazoratini raqamlashtirish zarurati va uni amalga oshirishning tashkiliy-huquqiy asoslari tadqiq etildi. Davlat boshqaruvi va fuqarolik jamiyati oʻrtasidagi oʻzaro munosabatlar kontekstida raqamli texnologiyalarni qoʻllash orqali jamoatchilik nazoratini tashkil qilish masalalari tadqiqot predmeti sifatida olindi. Mavzuning dolzarbligi davlat va jamiyat oʻrtasidagi ishonchni kuchaytirish, shaffoflikni taʼminlash hamda fuqarolarning boshqaruv jarayonlarida faol ishtirokini taʼminlash zarurati bilan belgilanadi. Tadqiqotning maqsadi raqamli texnologiyalar, xususan, blokcheyn, sunʼiy intellekt va ommaviy axborot vositalaridan foydalanish orqali samarali jamoatchilik nazorati mexanizmlarini ishlab chiqishdan iborat. Tadqiqot doirasida ilmiy-nazariy tahlil, tizimli yondashuv va xalqaro tajriba tahlili metodlaridan foydalanildi. …
NOGIRONLIGI BOʻLGAN SHAXSLAR HUQUQIY MAQOMI KONSEPSIYASI: HUQUQIY TAHLIL

Ismailov Bekjon Salihovich

Mirzo Ulugʻbek nomidagi Oʻzbekiston Milliy universiteti Huquqiy fanlar kafedrasi katta oʻqituvchisi

Annotatsiya
Maqolada nogironligi boʻlgan shaxslarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlari har tomonlama tahlil qilingan. Ayniqsa, nogironligi boʻlgan shaxslarning huquqiy maqomi tushunchasi va uning asosiy tarkibiy elementlari – huquq layoqati (yuridik jihatdan huquq va majburiyatlarga ega boʻlish qobiliyati) hamda muomala layoqati (shaxsning yuridik munosabatlarda ishtirok etish va huquqiy oqibatlarni yuzaga keltirish qobiliyati) alohida koʻrib chiqilgan. Ushbu elementlarning yuridik va amaliy ahamiyati koʻrib chiqildi, shuningdek, nogironligi boʻlgan shaxslarning jamiyatdagi teng huquqli mavqeyi muhimligi taʼkidlandi. Shuningdek, maqolada nogironligi boʻlgan shaxslarning huquqiy maqomiga doir yurtimiz va xalqaro huquqshunoslar tomonidan ilgari surilgan turli fikrlar va yondashuvlar qiyosiy-huquqiy tahlil etilgan. Bu orqali har bir yondashuvning afzalliklari va zaif tomonlari aniqlanib, xalqaro me’yorlar bilan uygʻunligi koʻrsatilgan. …
KORRUPSIYAGA QARSHI KURASHISHDA TAHLIL MARKAZLARINING ROLI: SIYOSATNI TAHLIL QILISHDAN NAZORATGACHA

Tulyakov Eldor Sobirjonovich

“Taraqqiyot strategiyasi” markazi ijrochi direktori,O‘zbekiston Respublikasi Korrupsiyaga qarshi kurashish milliy kengashi a’zosi

Annotatsiya
O‘zbekistonda “Jamiyat – islohotlar tashabbuskori” tamoyili asosida boshqaruvni isloh qilish bo‘yicha keng ko‘lamli dastur amalga oshirilar ekan, fuqarolik jamiyati institutlari, xususan, tahlil markazlarining jamiyatda halollikni mustahkamlash va korrupsiyaga qarshi kurashishdagi roli tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. Ushbu maqolada O‘zbekistonda korrupsiyaga qarshi kurashish sohasida tahlil markazlarining roli rivojlanib borayotgani o‘rganiladi. Bunda ularning siyosatni targ‘ib qilish, qonunchilikni isloh qilish, raqamli shaffoflik va xalqaro hamkorlik kabi sohalardagi strategik hissasi ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, maqolada Ochiq byudjet portali va Korrupsiyaga qarshi kurashish milliy kengashi kabi amaliy tadqiqotlarga tayangan holda, ushbu institutlarning asosiy muammolarni siyosiy yechimlarga aylantirishi, xalqaro ilg‘or tajribalarni mahalliylashtirishi hamda tadqiqot va monitoring orqali mas’uliyatning oshirilishi tahlil qilinadi. …
ELEKTRON TIJORAT VA LOGISTIKA: HUQUQIY TAʼMINOT MASALALARI

Ruzinazarov Shuxrat Nuraliyevich

Toshkent davlat yuridik universiteti Biznes huquqi kafedrasi professori,yuridik fanlar doktori, Turon Fanlar akademiyasi akademigi

Annotatsiya
Ushbu maqolada Oʻzbekistonda elektron tijoratni huquqiy tartibga solinishining oʻziga xos xususiyatlari koʻrib chiqilgan. Muallif amaldagi qonunchilik, jumladan, Fuqarolik kodeksi, “Elektron tijorat toʻgʻrisida”gi Qonun va elektron savdoni tartibga soluvchi boshqa normativ hujjatlarni tahlil qilgan. Onlayn bitimlarda tomonlarni identifikatsiyalash, elektron hujjatlarning yuridik kuchi, isteʼmolchilar xavfsizligini taʼminlash hamda huquqlarini himoya qilish masalalariga alohida eʼtibor qaratilgan. Shuningdek, muallif elektron tijoratni tartibga solish boʻyicha xalqaro tajribani o‘rganib, raqamli iqtisodiyotning zamonaviy muammolarini inobatga olgan holda milliy qonunchilikni takomillashtirish yoʻllarini taklif etadi. …
XITOYDA SUN’IY INTELLEKT VA ROBOT-MASLAHATCHILAR: TARTIBGA SOLISH XUSUSIYATLARI HAMDA O‘ZIGA XOS JIHATLARI

Narziyev Otabek Saʼdiyevich

Toshkent davlat yuridik universiteti Xalqaro xususiy huquq kafedrasi professori, yuridik fanlar doktori

Nabirayeva Zarnigor Akmalovna

Toshkent shahar Yashnobod tumanida xususiy amaliyot bilan shugʻullanuvchi notarius, Toshkent davlat yuridik universiteti mustaqil izlanuvchisi

Annotatsiya
Ushbu maqolada Xitoydagi robot-maslahatchilarga alohida e’tibor qaratgan holda jadal rivojlanayotgan sun’iy intellekt bozori chuqur tahlil qilinadi. Mualliflar texnologiyaning oddiy tavsifi bilan cheklanib qolmay, balki uning texnik asoslarini, jumladan, mashinani o‘rganish va, ayniqsa, chuqur o‘rganish kabi asosiy jihatlarini har tomonlama o‘rganib, ularning jadal rivojlanayotgan moliya sektorida amaliy qo‘llanishini namoyish etadilar. Nafaqat algoritmik tuzilma, balki sun’iy intellekt faoliyatining aniq mexanizmlari, ya’ni u axborotni qanday qayta ishlashi, prognozlar tuzishi va investitsiya tavsiyalarini shakllantirishi ham ko‘rib chiqilgan. Tartibga soluvchi tarkibiy qismga alohida eʼtibor qaratildi. Mualliflar amaldagi normativ-huquqiy bazani Xitoy Qimmatli qogʻozlarni tartibga solish komissiyasi (CSRC), jumladan, litsenziyalash tartib-taomillari va Xitoy bozori sharoitida maslahatchi robotlarga qoʻyiladigan talablarga eʼtibor qaratgan holda batafsil tahlil qilganlar. …
VOYAGA YETMAGANGA YETKAZILGAN ZARAR UCHUN JAVOBGARLIKNING FUQAROLIK-HUQUQIY MASALALARI

Mahmudxodjayeva Umida Muminovna

Toshkent davlat yuridik universiteti Fuqarolik huquqi kafedrasi dotsenti, yuridik fanlar boʻyicha falsafa doktori (PhD)

Annotatsiya
Maqolada voyaga yetmagan shaxslarning sogʻligʻiga yetkazilgan zarar uchun javobgarlikning fuqarolik huquqiy jihatlari oʻrganildi. Xususan, javobgarlikni belgilashda voyaga yetmagan shaxsning yoshi, aqliy rivojlanishi, muomalaga layoqatlilik darajasi, shuningdek, ular uchun javobgar boʻlgan shaxslar (ota-ona, vasiy, homiy, farzandlikka oluvchilar va boshqalar)ning masʼuliyatini aniqlash masalalari koʻrib chiqildi. Fuqarolik huquqida voyaga yetmagan shaxslarga yetkazilgan zarar uchun kim, qay holatlarda va qanday tartibda javobgar boʻlishi aniq belgilangan boʻlsa-da, amaliyotda qator murakkab masalalar yuzaga kelayotgani mavzuning dolzarbligini belgilaydi. Ushbu holatlarni nazariy va amaliy tahlil etish jarayonida qiyosiy tahlil, nazariy modellashtirish, induksiya va umumlashtirish usullari qoʻllandi. Shaxsning oʻz xatti-harakatlari natijasida yetkazilgan zarar uchun javobgarlik layoqatini aniqlashda muomala layoqati katta ahamiyatga ega. Chunki muomala layoqatining elementlaridan biri – delikt layoqati shartnomadan tashqari zarar uchun javobgarlik layoqatidir. …
“VITAL” VA “SOPHIYA” ROBOTLARI – RAQAMLI DAVRDA YANGI HUQUQ SUBYEKTLARI SIFATIDA

Inoyatov Nodirbek Hayitboy o‘g‘li

Toshkent davlat yuridik universiteti Kiberhuquq kafedrasi o‘qituvchisi

Annotatsiya
Ushbu maqolada raqamli texnologiyalar davrida huquq subyektlari doirasini kengaytirish, xususan, robotlarni subyekt sifatida e’tirof etish imkoniyatlari tahlil qilingan. “Vital” va “Sophia” kabi ilg‘or robotlar misolida sun’iy intellektga ega tizimlarning yuridik maqomi muammosi o‘rganilgan. Tadqiqot aralash metodologiyaga asoslangan bo‘lib, ilmiy adabiyotlar sharhi, hujjatlarni tahlil qilish va qiyosiy-huquqiy yondashuvlardan foydalanilgan. Natijalar shuni ko‘rsatadiki, zamonaviy robotlar texnologik jihatdan ilg‘or bo‘lishiga qaramasdan, huquqiy subyekt maqomiga ega bo‘lish uchun zarur huquq va majburiyatlarni anglash hamda bajarish qobiliyatiga ega emas. “Vital” va “Sophia” bilan bog‘liq voqealar, asosan, marketing va ommaviy axborot vositalariga qaratilgan harakatlar bo‘lib, ularning huquqiy subyektligi mavjudligini anglatmaydi. …
IQTISODIY SUD ISHLARINI YURITISH PRINSIPLARI: ODIL SUDLOVNING FAQAT SUD TOMONIDAN AMALGA OSHIRILISHI

Abdusamadov Dilmurod Farxod oʻgʻli

Toshkent davlat yuridik universiteti mustaqil izlanuvchisi

Annotatsiya
Ushbu maqolada Oʻzbekistonda amalga oshirilayotgan sud-huquq islohotlari jarayoni keng qamrovda tahlil qilingan. Xususan, mustaqil sud hokimiyatini shakllantirish, odil sudlovni taʼminlash, sud qarorlarining asoslanganligi va adolatliligini oshirish boʻyicha qabul qilingan normativ-huquqiy hujjatlar, 2023-yilda Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoni bilan tasdiqlangan sud tizimini yanada rivojlantirish konsepsiyasi doirasidagi chora-tadbirlar sharhlanadi. Sudlarning fuqarolar va tadbirkorlar uchun yanada ochiq va shaffof tizimga aylanishi, investitsiya muhitini yaxshilashga qaratilgan iqtisodiy sudlar faoliyatining optimallashtirilishi, zamonaviy raqamli texnologiyalar va mediatsiya institutining joriy etilishi kabi asosiy yoʻnalishlar koʻrib chiqiladi. Maqolada, shuningdek, sudlar faoliyatida hisobdorlik va shaffoflik darajasini oshirish, sud qarorlarini eʼlon qilishning qonuniy mexanizmlari, shuningdek, xalqaro baholash tizimlarida, jumladan, “World Justice Project” koʻrsatkichlari asosida Oʻzbekistonning erishgan natijalari va kelgusidagi ustuvor vazifalar yoritiladi. …
TAN JAROHATLARI YETKAZISH JINOYATLARINI TERGOV QILISHDA MAXSUS BILIMLARDAN FOYDALANISHNING AHAMIYATI

Ibadova Anjelika Ismatulloyevna

O‘zbekiston Respublikasi IIV Akademiyasi mustaqil izlanuvchisi, Samarqand viloyati IIB huzuridagi Tergov boshqarmasi o‘ta muhim ishlar bo‘yicha tergovchisi, podpolkovnik

Annotatsiya
Tan jarohatlari yetkazish jinoyatlarini tergov qilish jarayonida maxsus bilimlardan foydalanishning ahamiyatini o‘rganish ushbu tadqiqotning asosiy predmeti hisoblanadi. Mavzuning dolzarbligi shundan iboratki, tanaga yetkazilgan zarar holatlarini aniqlash hamda jinoyatning barcha jihatlarini to‘g‘ri baholash tergovchi va ekspert o‘rtasidagi samarali hamkorlikni talab etadi. Tadqiqotning maqsadi tergov jarayonida sud-tibbiyot ekspertizasi, kriminalistika, psixologiya va boshqa fanlar yutuqlaridan foydalanish samaradorligini oshirish, tergov faoliyatining sifatini yaxshilash hamda jinoyatni fosh etish mexanizmlarini takomillashtirishdan iborat. Tadqiqot metodologiyasi sifatida huquqiy tahlil, qiyosiy taqqoslash va amaliy tajriba tahlili asosida ilmiy yondashuv amalga oshirildi. …
SOG‘LIQQA BO‘LGAN HUQUQNING TAMAKI CHEKISHGA QARSHI KURASHISHDAGI ROLI: O‘ZBEKISTON VA AVSTRALIYANING QIYOSIY TAJRIBASI

Gafurova Nozimaxon Eldarovna

Toshkent davlat yuridik universiteti “Xalqaro huquq va inson huquqlari” kafedrasi professori v.b., yuridik fanlar doktori (DSc)

Rayimova Munisa Nozim qizi

Toshkent davlat yuridik universiteti o‘qituvchisi

Annotatsiya
Maqolada tamaki chekishga qarshi kurashish sohasidagi xalqaro va milliy huquqiy bazaning har tomonlama tahlili taqdim etilib, bu jarayonda salomatlikka bo‘lgan huquqning asosiy o‘rni ta’kidlangan. Tamaki isteʼmolining global ijtimoiy va iqtisodiy oqibatlari fosh etildi, ularni minimallashtirish boʻyicha taʼsirchan choralar koʻrish zarurligi asoslandi. Tamaki mahsulotlari ishlab chiqarish va muomalasini tartibga solish, chekish profilaktikasi va sogʻliqni saqlash tizimlariga yukni kamaytirishning muhim huquqiy vositasi sifatida xalqaro tashkilotlarning, xususan, Jahon sogʻliqni saqlash tashkilotining Hadli konvensiyasining roli alohida eʼtiborga olindi. Maqolada Avstraliyaning qonunchilik tajribasi tahlil qilinadi va tamaki chekish darajasini, shu jumladan, standartlashtirilgan qadoqlash, yuqori soliq solish, jamoat joylarida chekishni cheklashni sezilarli darajada kamaytirish imkonini bergan innovatsion chora-tadbirlar koʻrib chiqiladi. …
FRANSUZ JANDARMERIYA MODELI JAMOAT XAVFSIZLIGI TIZIMINING ETALONI SIFATIDA

Xoʻjamberdiyev Farrux Komilovich

Oʻzbekiston Respublikasi Jamoat xavfsizligi universiteti dotsenti, yuridik fanlar bo‘yicha falsafa doktori (PhD)

Abdusamatova Zarina Hasan qizi

O‘zbekiston Respublikasi Jamoat xavfsizligi universiteti kursanti

Annotatsiya
Maqolada raqamlashtirish sharoitida markazlashtirilgan politsiya tuzilmasi evolyutsiyasi, jamoatchilik umidlarining oʻsishi va ichki xavfsizlikning koʻp darajali arxitekturasini shakllantirish misoli sifatida Fransiya Respublikasi Milliy jandarmeriyasi modelining kompleks institutsional tahlili taqdim etilgan. Tadqiqot retrospektiv, kontent va keysga yoʻnaltirilgan qiyosiy yondashuvga asoslangan boʻlib, raqamli modernizatsiya, ijtimoiy-madaniy sezgirlikni oshirish va xavf-xatarlar landshaftini murakkablashtirish davrida fransuz markazlashtirilgan politsiya tizimini qayta qurishga qaratilgan. Maqolada “Police de sécurité du quotidian” (PSQ) tashabbusi doirasida jandarmeriyaning subsidiar tuzilmasi, tezkor muvofiqlashtirish mexanizmlari va aholi bilan hamkorlikning raqamli platformalari (xususan, “Brigade numérique”)ga alohida eʼtibor qaratildi. …